Republički zavod za statistiku ove godine obeležava 75 godina od osnivanja Srpske zemaljske statistike – preteče današnjeg Republičkog zavoda za statistiku – i 158 godina od kada je u Srbiji ustanovljena zvanična statistika.
Odluka o osnivanju Srpske zemaljske statistike (Službeni glasnik NR Srbije br. 4/45) doneta je 26. februara 1945. godine. Zakon o opštedržavnom privrednom planiranju i državnim organima za planiranje, po kome Srpska zemaljska statistika postaje Statistički ured NR Srbije, donet je 1946. godine.
Statistički ured NR Srbije je od 1948. godine bio neposredno podređen Saveznom statističkom uredu, a odgovarao je Vladi NR Srbije. Statistički uredi pri narodnim odborima bili su pod neposrednim rukovodstvom Statističkog ureda NR Srbije. Statističkom uredu NR Srbije se, 1951. godine, pripaja i evidencija kao poseban vid aktivnosti, odnosno Statistički ured NR Srbije prerasta u Zavod za statistiku i evidenciju NR Srbije.
Zakon o organima uprave u NR Srbiji donet je 1956. godine (Službeni glasnik NR Srbije br. 21/56), prema ovom Zakonu Zavod za statistiku i evidenciju NR Srbije prerasta u Zavod za statistiku NR Srbije, što je praktično predstavljalo definitivno oslobađanje statistike od poslova evidencije.
Dve godine kasnije doneta je Uredba o organizaciji i radu Zavoda za statistiku NR Srbije (Službeni glasnik SR Srbije br. 13/58 od 29.03.1958.), kojom su nešto preciznije utvrđeni nadležnost, zadaci i organizacija Republičkog zavoda za statistiku. Novo razdoblje u razvoju statističke službe i njene organizacije počinje ukidanjem srezova, koje je na celoj teritoriji Republike teklo po etapama od 1958. do 1967. godine. Na užoj teritoriji Republike formirano je 9 područnih zavoda za statistiku u razvijenim centrima. U SAP Kosovu formirani su opštinski statistički organi (uglavnom u sedištima bivših srezova), a u SAP Vojvodini i bivši sreski zavodi za statistiku postaju isturena odeljenja Pokrajinskog zavoda za statistiku.
Organizacija statistike u Saveznoj Republici Jugoslaviji, koju su 1992. godine osnovale Srbija i Crna Gora ostala je ista. Savezni, republički, pokrajinski zavodi i lokalna odeljenja nastavili su da rade i imali su iste zadatke i ista prava kao i ranije. Vlada Republike Srbije je 29. januara 1992. godine donela Uredbu o načinu vršenja poslova ministarstava i posebnih organizacija van njihovog sedišta, kojom su opštine u Republici Srbiji grupisane u 29 okruga i Grad Beograd. Statistička služba u Centralnoj Srbiji obavljala je poslove iz svog delokruga rada preko 9 područnih odeljenja u bivšim sedištima regione (Valjevo, Zaječar, Kragujevac, Kraljevo, Leskovac, Niš, Smederevo, Užice i Šabac). Na Teritoriji AP Vojvodine od 1992. godine funkcioniše Sektor za statistiku sa 5 područnih odeljenja (Zrenjanin, Novi Sad, Pančevo, Sremska Mitrovica i Subotica). Iste godine je formiran Sektor za statistiku AP Kosova i Metohije u čijem sastavu je do juna 1999. godine, statistička istraživanja sprovodilo 5 odseka sa sedištem u Prištini, Kosovskoj Mitrovici, Peći, Prizrenu i Gnjilanu.
Maja 2006. godine Srbija i Crna Gora postaju nezavisne republike. U skladu sa Članom 60. Ustavne povelje državne zajednice (Službeni glasnik br. 1/2003) Republika Srbija je postala sledbenik državne zajednice Srbije i Crne Gore. Na osnovu Odluke o obavezama državnih organa Republike Srbije u ostvarivanju nadležnosti Republike Srbije, kao sledbenika državne zajednice Srbije i Crne Gore (Službeni glasnik br. 48/2006 od 5.06.2006.), i u skladu sa Uredbom o finansiranju nadležnosti koje su prešle na Republiku Srbiju s bivše državne zajednice, Republički zavod za statistiku postao je sledbenik Zavoda za statistiku Srbije i Crne Gore.
Osvrćući se na istoriju statistike u Srbiji pre Drugog svetskog rata, prvobitno je zvanična statistika u Srbiji ustanovljena 18. aprila 1862. godine, kada je knez Mihailo Obrenović doneo akt kojim se ekonomsko odeljenje Ministarstva finansija obavezuje da vodi statističke poslove. Iz Ekonomskog odeljenja Ministarstva finansija, 1864. godine, izdvaja se posebno Statističko odeljenje. Zakon o ustrojstvu statistike donet je 1881. godine, a već 1882. godine statistika prelazi u nadležnost Ministarstva narodne privrede. Direkcija državne statistike pri Ministarstvu socijalne politike Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca osnovana je 1919. godine.
Pravni okvir za proizvodnju i diseminaciju podataka i informacija zvanične statistike i za organizaciju sistema zvanične statistike u Republici Srbiji utvrđen je Zakonom o zvaničnoj statistici 2009. godine (Službeni glasnik RS br. 104/2009). Republički zavod za statistiku je ovim Zakonom određen kao glavni proizvođač i diseminator zvaničnih statističkih podatka, kao i odgovorni stručni nosilac, organizator i koordinator sistema zvanične statistike u Republici Srbiji i predstavlja zvaničnu statistiku Republike Srbije u međunarodnom statističkom sistemu.
Tokom godine, Republički zavod za statistiku će nizom aktivnosti obeležavati ovaj značajan jubilej.
